گفتار درمانی زوشی درمانی برای بهبود و برطرف کردن اختلالات گفتار، درک زبان و همچنین درمان اختللات بلع میباشد. در سایت رادیو کودک چندین مقاله درمورد گفتار درمانی و موضوعات مرتبط به آن در صفحه ی مقالات گفتار درمانی کودکان قرار داده شده است.
به خاطر داشته باشید اگر احتیاج به درمان اختلالات گفتاری دارید بهترین کار مراجعه به درمانگر مربوطه و درمان اصولی مشکل است و به هیچ وجه به تنهایی اقدام به درمان کودک خود ننمایید.
کودکان و خردسالان نوپا با انواع روش ها، گفت و گو و معاشرت خود را آغاز می‌کنند. بعضی ها در یک دقیقه بسیار صحبت کرده و برخی کم حرف‌تر هستند. همچنین بعضی کودکان در ابتدا تنها کلمات کلیدی مانند: بله یا نه، را یاد می‌گیرند، در حالی که به نظر می رسد برخی دیگر کلمات بیشتری می آموزند.
این تفاوت در یادگیری کودکان، راه حل مناسب برای قضاوت و مشخص کردن مشکلات گفتاری در آنها نخواهد بود. با این حال توجه به روند رشد گفتاری کودک و تشخیص نیاز آن به گفتار درمانگر، همچنین تعیین سن مناسب کودک برای گفتار درمانی برای والدین کمی دشوار است.
بعضی از والدین نسبت به گفتار درمانی مطمئن نیستند، اما باید بدانید که گفتار درمانی یک منبع فوق العاده است. رفتن نزد گفتاردرمانگر به این معنا نیست که مشکلی اساسی وجود دارد. این فقط یک راه و ابزار موثر برای کودک شماست که بتواند از توانایی های خود برای برقراری ارتباط و بیان کلمات استفاده کند. گفتار و زبان به طور ذاتی با دیگر انواع راههای برقراری ارتباط اجتماعی، مرتبط هستند.
بسیاری از والدین فراموش می کنند که با توجه به نشانه های رفتاری و زبانی کودک خود در سه ماهگی، می‌توانند متوجه مشکلات گفتاری او شوند. مهم است به یاد داشته باشید که گفتار درمانی میتواند یک اصطلاح گمراه کننده باشد. گفتار درمانگر در حقیقت به تمام جنبه های ارتباطی از جمله ارتباطات غیر کلامی نیز کمک می‌کند و این مسئله صرفا منحصر به مشکلات گفتاری و کلامی نخواهد بود.
عموما کودکان در سن ۱۲ ماهگی صحبت کردن را آغاز می کنند. گاهی نیز در حدود ۱۸ ماهگی حرف زدن را شروع خواهند کرد و این مسئله جای نگرانی ندارد. قبل از یک سالگی کودک میتواند صحبت دیگران را درک کند و در ۱۸ ماهگی کودک میتواند از کلمات به صورت جمله بندی استفاده نماید.
در حالت کلی تا سن ۴ سالگی شاهد رشد گفتاری کودک و بهبود توانایی های او خواهیم بود. در ادامه مطلب برای ارزیابی کودک و تشخیص نشانه‌های مشکلات گفتاری در آن، توانایی های رفتاری و گفتاری کودک را در سنین مختلف توضیح خواهیم داد.
۰ تا ۳ ماهگی:
در سه ماه اول کودک باید لبخند بزند و یا به سادگی نسبت به صحبت کردن دیگران واکنش نشان دهد. همچنین کودک برای برقراری ارتباط از تماس چشمی بهره می برد. در این سن کودک به صداها واکنش نشان داده و می تواند صدای والدین خود را تشخیص دهد. همچنین با تغییر صدای گریه، خواسته های خود را بیان می‌کند.
در صورت عدم برقراری تماس چشمی و یا لبخند نزدن، والدین باید نسبت به روند رشد گفتاری کودک خود توجه بیشتری نشان دهند.
چهار تا شش ماهگی:
بین ۴ تا ۶ ماهگی نوزادان با آوا و نت های صدا خود را آزمایش کرده تا بتوانند با دیگران ارتباط برقرار کنند. در حقیقت صداهای نامفهومی مانند گوگو یا کوکو از خود در می آورند. در این سن کودک هنگام هیجان یا ناراحتی صدای خود را تغییر داده و نسبت به تغییر صدای اطرافیان عکس العمل نشان می‌دهد.
کودک به وسایل بازی صدادار و موسیقی توجه بیشتری نشان داده و هنگام بازی و در زمانی که تنهاست صداهای خاصی از خود ایجاد می کند. چنانچه در این سن، کودک آوایی بیان نکند، بهتر است والدین به یک گفتار درمانگر مراجعه نمایند.
۷ تا ۱۲ ماهگی:
در این سن کودکان صداهای اطراف را با دقت گوش داده و تحلیل می کنند. علاوه بر آن کلماتی مانند: ماما یا بابا را کم کم می‌آموزند و توانایی ارتباط با دیگران در آنها بیشتر می‌شود. همچنین به بازی های مختلف مانند: بازی داکی علاقه پیدا می‌کنند و با حرکات بدن با دیگران ارتباط برقرار کرده و به آنها پاسخ می‌دهند. اگر فرزند شما به طور قابل توجهی ساکت‌تر از همسالان خود باشد باید به آن توجه کرده و از گفتار درمانگر کمک بگیرید.
در حالت کلی کودک بین ۳ تا ۱۲ ماه باید با صدای بلند، حرکات و بازی کردن، به برقراری ارتباط با دیگران بپردازد. اگر چنین نیست بهتر است هر چه زودتر برای برطرف کردن مشکل، به گفتار درمانگر مراجعه کنید.
۱۲ تا ۱۸ ماهگی:
در این مرحله معمولا کودکان انتظار دارند که اولین کلمات خود را یاد بگیرند. واژگان آنها بسیار محدود بوده اما باید بتوانند حداقل چند کلمه را بیان کنند. در این مرحله انتظار می‌رود که کودک از حرکات زیادی استفاده کند. مانند: اشاره کردن یا تکان دادن سر خود، و نیز فعالانه با دیگران ارتباط برقرار نماید.
۱۸ تا ۲۴ ماهگی:
تا سن دو سالگی دایره واژگان کودک گسترش یافته و کودکان باید به طور منظم کلمات جدید را یاد بگیرند. همچنین از ترکیب کلمات در کنار هم استفاده کنند. در این سن کودک هنوز نمی تواند جملات را به صورت کامل تشکیل دهد، اما تا اندازه‌ای متوجه خواهد شد که میتواند برای انتقال یک پیام مانند: اسباب بازی من، کلمات را با هم ترکیب کند.
کودک در این سن نسبت به سوالات دیگران واکنش نشان داده و مفهوم سوالات ساده را متوجه می‌شود. همچنین علاقه دارد به شعر و داستان گوش دهد. تا سن ۶ سالگی تلفظ اشتباه کلمات بسیار طبیعی است اما شما باید صحبت فرزند خود را بدون هیچ گونه مشکلی متوجه شوید. چنانچه کودک در اغلب اوقات به دشواری منظور خود را برساند، باید به یک گفتار درمانگر مراجعه کنید.
۲ تا ۴ سالگی:
در این سن کودک از ترکیب کلمات برای بیان منظور خود استفاده کرده و عبارات دو بخشی را متوجه می‌شود. همچنین با نام بردن یک شی به دنبال آن می‌رود. در این مرحله باید مشخص شود که آیا فرزند شما مشکلات گفتاری دارد یا خیر؟ شاید یکی از نشانه‌های اصلی، داشتن دایره واژگان محدود و عدم ترکیب کلمات با یکدیگر است.
سطوح پایین تعامل و عدم برقراری ارتباط، نشانه دیگری از مشکلات گفتاری است که می تواند در مدلهای مختلف ظاهر شود. مانند:
در عین حال، تلفظ اشتباه کلمات هنوز طبیعی است. اما دو علامت اصلی مشکلات گفتاری شامل تلفظ اشتباه حروف صدادار و استفاده کم از حروف صامت است.
اگر روند رشد زبانی کودک استاندارد نباشد، ممکن است کمی نگران کننده به نظر برسد. اما این مسئله قطعی نخواهد بود. دلایل زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد ممکن است روند رشد زبانی کودک کندتر از حد معمول باشد، با این حال تأثیری بر کیفیت زندگی آن در بلند مدت نگذارد.
اما در نهایت بهتر است هر گونه مشکل بالقوه را در اسرع وقت برطرف کنید. بنابراین اگر گمان می‌کنید فرزندتان مشکل گفتاری دارد، او را نزد یک گفتاردرمانگر ببرید.
چنانچه کودکی به صدا پاسخ ندهد و یا آوا و صدایی نداشته باشد، باید از طرف پزشک معاینه گردد. اما اغلب تشخیص این مسئله که کودک یک مشکل اساسی دارد و یا فقط کمی دیرتر به حرف می‌افتد و زبان باز می‌کند، برای والدین دشوار است. با مشاهده موارد زیر بهتر است به گفتار درمانگر مراجعه کنید:
تاخیر در گفتار کودک در حال رشد، ممکن است بر اثر اختلالات دهانی مانند: مشکلات زبان و یا کام (سقف دهان) باشد. همچنین وجود یک فرنولوم کوچک (چین خوردگی بافت زیر زبان) می تواند حرکت زبان را برای تولید گفتار محدود کند. بسیاری از کودکان مبتلا به ضعف گفتار، مشکلات دهان و دندان دارند.
برخی دیگر نیز به علت مشکلات مغزی قادر به هماهنگ کردن لب، فک و زبان برای تولید صداهای گفتاری نیستند. این کودکان ممکن است مشکلات دیگری مانند مشکلات تغذیه‌ای نیز داشته باشند.
اختلال شنوایی نیز یکی از مواردی است که باعث تاخیر در گفتار و مشکلات گفتاری خواهد شد. کودک مبتلا به اختلال شنوایی در درک، تقلید و استفاده از زبان با مشکل روبرو است. عفونت ها به خصوص عفونت های مزمن، میتواند شنوایی را تحت تاثیر قرار دهد.
عفونت های ساده و قابل درمان و نیز شنوایی طبیعی از یک گوش، موجب رشد گفتار و زبان به طور طبیعی خواهد شد.
چنانچه فکر می‌کنید کودکتان مشکل گفتاری دارد، مهم است که ارزیابی اولیه توسط آسیب شناس زبان و گفتار درمانگر صورت بگیرد. پاتولوژیست گفتار و زبان، مهارت های گفتاری و زبان کودک شما را در بستر وسیعی از آزمایشات، ارزیابی خواهد کرد.
پاتولوژیست آزمون‌های استاندارد را انجام خواهد داد و نقاط ضعف و قوت کودک شما را بررسی خواهد کرد و در نهایت بر اساس نتایج آزمایش، ممکن است گفتار درمانی را برای کودک شما توصیه کند.
به این ترتیب گفتار درمانگر با کودک شما کار کرده تا مهارت های گفتاری و زبانی او را بهبود بخشد و به شما نشان دهد که در خانه چه کارهایی برای کمک به فرزندتان انجام دهید.
مشارکت والدین بخش مهمی از کمک به کودکانی است که مشکل گفتار و زبان دارند. در اینجا چند راه برای تقویت گفتار در خانه بیان شده است:
تشخیص و درمان زودهنگام برای شروع گفتار درمانی، تاثیر بسیار مثبتی روی روند رشد گفتاری یک کودک خواهد داشت. با مراجعه به گفتار درمانگر و انتخاب روش مناسب برای درمان کودک، سرعت بیشتری به روند بهبودی او خواهید داد.
سن مناسب کودک برای گفتار درمانی
سلام خدمت دوستان عزیز
دختر من، هانا، الان رفته توی چهارسال، حرف "ر" رو خوب تلفظ نمی کنه، جملاتش را تمام نمی کند. در صحبت هاش تمرکز نداره. خیلی از هم مهدکودکی هاش رفتن برای گفتار درمانی، یه سری ها خیلی خوب نتیجه گرفتن و یه سری ها تاثیری نداشته.
مثلا یکی از خانم ها میگه من 40 جلسه گفتار درمانی رفتم و نشده.
به نظر شما باید دقیقا الان من چی کار کنم؟ یه مقداری از نظر نقدینگی در فشار هستم دوست دارم هزینه ای که می کنم قطعا درست نتیجه بده. لطفا راهنمایی م کنید من بدونم باید چی کار کنم دقیقا.
لطفا بهترین متخصص رو که تجربه ش رو داشتید به من معرفی کنید.
بروزرسانی شده: ممنون از همه که برام بازخورد گذاشتید خیلی بازخورد ها زیاده شده و من نمی تونم ببینم کی کدوم بازخورد رو گذاشته چون جواب همدیگر رو میدید من نمیدونم کی کجا جواب چه کسی رو داده. میشه اگر موسسه ای خوبه روی همون موسسه پاسخ بدهید که من یک جا همه رو ببینم؟
بهترین متخصص گفتار درمانی در تهران چه کسی هست؟
سلام دوستان عزیز
ممنون از سایت رادیوکودک من قبلا سوالی در ارتباط با نوروفیدبک داشتم که روی سایت مطرح نشد ولی سوال مشابهی بود که من پاسخم رو از اون سوال تونستم بگیرم.
ولی یه سوال دیگر دارم واقعا برای "تعداد جلسات نوروفیدبک برای گفتار درمانی" چه تعداد باشد خوب است؟
هر جلسه چه چیزهایی انجام می شود و آیا در آخر نیاز به روش های درمانی دیگری مثل بازی درمانی و گفتار درمانی هست؟ چون من هرجا میخونم می گن بهتره روش مکملی برای این قضیه استفاده کنی.
تعداد جلسات نوروفیدبک برای گفتار درمانی چند جلسه باشد بهتر است؟
یکی از نگرانی های والدین در ارتباط با کودکان خود اختلالات گفتاری و کلامی کودک خود است و از ما سوالات فراوانی در ارتباط با گفتار درمانی کودک 3 و 4 ساله خود دارند، ما در این مطلب سعی کرده ایم تمام حیطه های مرتبط با گفتار درمانی کودکان را پاسخ دهیم.
پیشنهاد می کنیم اگر دسترسی به پزشک های گفتار درمان مناسب ندارید مطلب روش های گفتار درمانی کودکان در منزل را ابتدا مطالعه کنید.
کودکانی که دچار اختلال گفتار هستند برای ارتباط با دنیای اطراف خود از روش های دیگری مثل زبان اشاره یا ساخت زبان جدید استفاده می کنند. این کودکان شاید در زمان کودکی با کمک والدین و اطرافیان بتوانند نیاز ارتباطی کلامی خود را برطرف کنند اما زمانی که در جامعه بزرگتری مثل مدرسه قرار می گیرند این اختلال گفتار، می تواند به یک مسئله بغرنج در بحث ارتباطی تبدیل شود.
چند نمونه از این اشکالات میتواند در املا، انشا،، روخوانی درس ها یا حتی مورد تمسخر قرار گرفتن همسالان خود و کودکان بزرگتر متبلور می شود.
کودکانی که مبتلا به مشکلات تکلم هستند از طرف خانواده و از متخصص مربوطه بایستی دارای حمایت‌های لازم برای غلبه بر این مشکل باشند.
به هیچ عنوان اجازه ندهید که کودک شما به دلیل مشکلات بیانی و زبانی مورد تمسخر و بی اعتنایی دیگران مخصوصاً همسالان خود قرار بگیرد.
چون بهرحال اختلال در گفتار شاید در کودکان مقطعی و زودگذر باشد اما کودکانی که در سنین پائین دارای مشکلات تکلم هستند، در بزرگسالی دچار مشکلات کمتری در تکلم خود هستند.
اما این نقیضه در دوران کودکی تاثیراتی بر روح و روان کودک می‌گذارد که در بزرگسالی در ابعاد مختلف خود را نمایان می کند، اختلال ساده در گفتار یک کودک می توانند به ابعاد دیگر شخصیت او اشاعه پیدا کرده و ضررهای جبران ناپذیری به آن ها بزنند.
بین هوش کودک و اختلال در گفتار هیچ ارتباط وجود ندارد.
پس بدانیم اگر کودکی دارای مشکل صحبت کردن است به هیچ عنوان این نشانه ای از کم هوشی او نیست. ما در تاریخ افرادی را می شناسیم که دانشمندان بزرگ زمان خود بودند اما در دوران کودکی مشکلات کلامی یکی از اصلی ترین مشکلات آنها بوده است.
در این قسمت شما چند روش ساده برای درمان اختلالات گفتاری کودکان که خانواده‌ها می توانند در منزل با کودک خود انجام دهند را توضیح داده و روشهای انجام آنها را به تفضیل همراه با فایل های صوتی مشاورین مربوطه در اختیار شما قرار دهیم پس از مطالعه متن های مورد نظر می توانید به فایل های صوتی مراجعه کرده و تمرین های مناسب را قدم به قدم با کودک خود انجام دهید.
کارت های مقوایی در اندازه های مناسب مهیا کنید که روی هر کدام از آنها یکی از حروف الفبای فارسی نوشته شده است و از کودک بخواهید آن حروف را تلفظ کند. اگر کودک شما هنوز به مدرسه نرفته است شما می توانید با نشان دادن شکل حرف مورد نظر و تلفظ آن به کودک کمک کنید تا بتواند علاوه بر یاد گرفتن حروف الفبا تلفظ آنها را هم نیز بیاموزد زیرا یادگیری حروف الفبا از هماهنگی میان تلفظ حروف و تصویر آنها در قدم اول ناشی می شود، یعنی کودک با دیدن یک حرف به مرور زمان متوجه می شود که تلفظ آن چیست.
اما بدانید که هدف از کارت های بازی یادگیری الفبای فارسی نیست و هدف ما فقط و فقط تلفظ صحیح حروف است. شما می توانید بر روی کارتهای مربوطه نیز عکس هایی از اشیا و حیوانات قرار دهید که همه کارت های مربوطه با آن حرف شروع می شوند.
برای مثال اگر قرار است حرف ش را به کودک خود آموزش دهید می توانید کارتی که بر روی آن حرف ش نوشته شده است را به کودک نمایش داده و کارت هایی با تصاویر زیر را نیز به او نمایش بدهید.
در مدل دیگری از این بازی میتوانید از کودک بخواهید کارت مربوط به شتر، شیر جنگل، شیر خوراکی را پیدا کند.
سعی کنید این بازی را حتما چند نفری با کودک خود انجام دهید. هر روز قسمتی از زمان خود را بدون انجام هیچ کار دیگری به بازی کارت با کودک خود اختصاص دهید. در این بازی مادر و پدر دو رکن اصلی را بازی کنند و پس از آن اگر کودک دارای خواهر یا برادر دیگری هم هست بهتر از او هم با تمرکز کافی به مدت مشخص با کودک شما همزمان و توأمان وارد بازی شود.
یکی دیگر از راههای درمان مشکلات تکلم در کودکان استفاده از آینه است برای مثال کودکی که به درستی نمی‌تواند حرف سین را تلفظ کند میتواند نوع قرارگیری زبان خود را در هنگام تلفظ اشتباه این حرف در آینه مشاهده کرده و سعی کند زبان خود را برای تلفظ درست در جای مناسب خود قرار دهد و پس از آن مبادرت به بیان حرف سین بکند.
آینه می تواند یک از بهترین جایگزین ها برای کودکانی باشد که نوک زبانی حرف می زنند به دلیل اینکه نوک زبان حرف زدند به دلیل قرارگیری اشتباه زبان در دهان است.
یکی دیگر از موثرترین تمرینات برای رفع مشکلات زبان در کودکان قصه است با کودک خود راه های تکرار یک کلمه را بسیار امتحان کنید.
از راه ها و آموزش های غیر مستقیم استفاده کنید برای مثال قصه هایی که در آن واژه هایی وجود دارد که کودک برای تلفظ آنها باید تمرین تلفظ آن کلمه را نیز انجام دهد. کودک نمی تواند واژه ی شین را درست بیان کنند به همین دلیل برای او داستانی تعریف کنید که در آن موجودی مانند شتر یا شیر جنگل وجود دارد و از او بخواهید که این داستان را در روزهای آتی برای شما یا افراد خانواده و دوستان تعریف کنند و از آنها بخواهید که با صبوری به تمام صحبت های کودک گوش فرا دهند و اجازه دهند که کودک به صورت کامل داستان را با بیان حتی غلط خود انجام دهد که این روش میتواند به مرور زمان باعث شود که کودک در تلفظ کلمه مربوطه متبحر شود و پس از تلفظ غلط سعی کنید شما درست کلمه را بصورت آرام بیان کنید تا کودک از تعریف قصه و داستان به دلیل ایرادگیری های شما فاصله نگیرد هم متوجه تلفظ اشتباه خود شود.
شنیدن و بیان قصه و شعر هر دو از راه های بسیار قوی برای حل مشکلات تکلم در کودکان هستند. تعریف داستان برای کودکان می تواند شخصیت آنها را در بعدهای مختلف تقویت کند، اما در این مطلب ما به مسئله بهبود گفتار کودکان از طریق داستان و قصه می پردازیم.
از کودک خود بخواهید برای شما هر زمانی که فرصت هست داستانی حتی خیال ای بسازد و برای شما تعریف کند. داستان گویی هم تکرارهای مورد نظر شما را در خود دارد هم کودک با صحبت کردن می تواند اعتماد به نفس لازم خود را کسب کرده و برون ریزی کند.
این روش درمانی یکی از عام ترین روشهای درمانی است اما برای کودکان سنین ۶ سال به بالا بیشتر توصیه می شود. به خاطر اینکه کودک باید حتما تسلط لازم را به حروف، کلمات، عبارات و جملات فارسی داشته باشد.
کودکانی که در تلفظ کلمات مشکل دارند با خواندن کلمات می‌توانند به تلفظ درست آن ها دست پیدا کنند.
لزوما اختلالات گفتار کودکان در لکنت و تلفظ اشتباه حروف و کلمات خلاصه نمی شود. برخی کودکان دارای دایره لغات لغات محدودی هستند و با همین دایره لغات می‌خواهم منظور خود را به دیگران برسانند در صورتیکه برای رساندن منظور درست به هم سن و سال های خود هم نیازمند واژگان بیشتری است.
قسمتی از این واژگان همانطوری که قبلا بیان شد می تواند از طریق گوش کردن به قصه ها و داستان های صوتی و از طرف دیگر صحبت با مادر و پدر خود صورت پذیرد.
به همین دلیل خواندن می تواند کمک بسیاری به کودکان برای یادگیری کلمات عبارات و جملات بیشتر کرده که به تقویت ارتباط کودکان با محیط اطراف منجر شود.
حدود 1 درصد جامعه دچار ناروانی گفتار هستند، در کودکان این آمار به 5 تا 7 درصد می رسد. اصولا این ناروانی مدت دار نیست مگر اینکه ترس، تب، تشنج و عواملی از این دست سبب ماندگاری آن شود.
نوک زبانی صحبت کردن کودکان بی توجهی به درمان بموقع اختلالات گفتاری در کودکان است. اگر این مشکل برطرف نشود در دوران مدرسه در دروس دیکته نویسی و رونویسی دچار مشکل می شوند که البته می توان با آموزش و گفتار درمانی به آن ها مانع افت تحصیلی شان شد.
اگر درمان اختلالات گفتاری به سنین بالاتر (بعد از 4 سال) موکول شود، کودک به تدریج دچار پرخاشگری، اختلال تلفظ و اختلال یادگیری و آموزش در مدرسه می شوند.
بسیاری از اختلالات کودکان تا 7 و 8 سالگی مرتفع می شوند اما هرچه زودتر این اتفاق بیفتد تاثیرات این اختلالات به ابعاد دیگر شخصیت کودک نفوذ نمی کند.
پس حتما تا قبل از 4 سالگی با مراجعه به گفتار درمان سعی کنید اختلال در تلفظ تمامی کلمات را در کودک خود برطرف کنید.
درمان اختلالات گفتاری در کودکان + گفتار درمانی کودکان
در این قسمت ما دو روش کلی برای گفتار درمانی کودکان در منزل ارائه می دهیم اولی روشی تجربی و گردآوری تمام روش های گفتار درمانی در منزل است و دومی مقاله ای علمی در توسعه روش های گفتار درمانی کودکان در منزل است.
در این قسمت شما روش اول گفتار درمانی کودکان در منزل را مطالعه خواهید نمود.
مهمترین قیمت گفتار درمانی در منزل حمایت کامل والدین از کودک خود است تاحدی که از هرگونه نظر منفی درباره کودک را از تلفظ اشتباه کلمات گرفته تا لکنت زبان جلوگیری به عمل بیاورند.
سعی کنند نه تنها فشاری به منظور گفتار بهتر، بر روی کودک نیاورند؛ بلکه کودک خود را تشویق به صحبت کردن کنند.
افرادی که در شهرهای بزرگ زندگی می کنند دسترسی لازم به پزشکان متخصص را دارند اما خانواده هایی که در مناطق محروم هستند نیازمند اطلاعات بیشتر درباره گفتار درمانی کودکان در منزل هستند به همین دلیل در این قسمت طی چند تکنیک ساده خانگی سعی می کنیم گفتار درمانی خانگی را شرح و بسط بدهیم.
توجه داشته باشید به دلیل اهمیت این مطلب بروزرسانی هایی در محتوای این صفحه انجام خواهیم داد تا بصورت کامل بتوانیم تمام روش های گفتار درمانی کودکان در منزل را پوشش دهیم.
از هر فرصتی برای گفت و گوی با او استفاده کنید. از هر اتفاق روزمره ساده عبور نکنید، شاید اتفاقات برای شمایی که بارها اتفاقات مشابه را دیده اید پیش پا افتاده باشند اما برای کودکان شما که هر اتفاق تجربه ای جدید در زندگی آن هاست، تجربیات جالب و پر ارزشی هستند.
در این قسمت ما چند نمونه از این روش های شروع گفت و گو با کودک را بیان می کنیم و شما نیز هر نکته ای به ذهنتان رسید برای ما در بازخوردها بیان کنید تا ما در این قسمت مطلب با نام شما اضافه کنیم.
در تمام تکنیک هایی که ما بیان می کنیم، زمانی که کودک با شما صحبت می کند، سعی نکنید خود را مشغول کار دیگری کنید. کاملا به او گوش کنید، ۱۰۰% حواس شما پیش کودکتان باشد.
یکی از بازی های قدیمی یک شئ بین افراد جابجا می شد بصورتی که هر کسی شی را به نفر کناری خود می داد و این شی دست به دست می شد تا برسد به دست نفر آخر.
حال همین ایده را گسترش داده و از این ایده در این بازی استفاده کنید، همگی بازیکنان دور هم نشسته و نفر اول به نفر دوم کلمه ای را می گوید، افراد در گوش هم دیگر کلمه؛ عبارت یا جمله ای را تکرار می کنند، این جمله بین افرادی که در آن دایر نشستند جابجا میشه تا آخر به گوش نفر آغازگر برسد.
این بازی باعث می شود کودکان تمام تلاش خود را برای انتقال مفاهیم انجام دهند.
برخی حروف به دلیل قرارگیری اشتباه فک و زبان اتفاق می افتد شما می توانید با استفاده از آینه به کودک خود آموزش دهید که موقع تلفظ یک حرف زبان خود را در کجای دهان خود قرار دهد.
برای مثال زمانی که قرار است کلمه "سین" تلفظ شود اگر زبان به دندان بالا جلو بچسبد صدای "سین" اصطلاحا نوک زبانی می شود اما اگر در هنگام تلفظ این حرف نوک زبان به دندان های پائینی بچسبد حرف "سین" به درستی بیان می شود.
بررسی اینکه زبان کودک به دندان های بالایی برخورد دارد یا پائینی و انتقال این مفهوم به کودک همگی از طریق آینده راحت تر انجام می پذیرند.
سعی کنید طبق یک جدول دلیل مشکلات کودک را پیدا کنید. از این طریق می توانیم کودک خود را ارزیابی کنیم.
یک جدولی داشته باشیم که در آن زمان و دلیل وقوع یک مشکل گفتاری کودک را بنویسیم.
دلیل و زمان هایی به وجود آمدن تاخیر در گفت و گوی کودک را بنویسید.
حتی کودکانی که کلمه یا عبارتی را در جمله بندی های خود بسیار تکرار می‌کند، حتماً عملی که باعث این عکس العمل شده است را بنویسیم.
در تحقیقی که در دانشگاه JAMA انجام شده است کودکانی که مدت طولانی ای تلویزیون نگاه می کنند پیشرفت آن ها در تلفظ کلمات کندتر خواهد بود به همین دلیل سعی کنید کودکتان که دارای اختلال گفتاری است را از تلویزیون دور نگاه دارید.
اگر کودک شما بالای سن ۶ یا ۷ سال هست، شما می توانید برای کودک خود کتاب‌های مناسب را خریداری کرده و از کودک بخواهید این کتاب ها را مطالعه کنند.
این کتاب ها علاوه بر آموزش کلمات جدید به کودک امکان تکرار کلمات یاد گرفته قبلی را نیز می دهد.
قصه درمانی یکی از قوی ترین راه های درمان کودکان دارای اختلالات حسی است، قصه ها قدرتی دارند که بصورت غیرمستقیم می تواند در مرحله اول کودک را درباره مشکل خود مطلع کند و پس از آن کودک را آماده پذیرش درمان بکند.
قصه های صوتی کودکانه مناسب کودک خود را پیدا کرده، برای کودک خود قصه صوتی پخش کنید.
قصه صوتی میتواند حجم بسیار زیادی از اطلاعات را در لحظه به کودک منتقل کند به همین دلیل با گوش دادن به قصه های صوتی مرتبط با روحیات کودک؛ علاوه بر گسترش دایره لغات خود، کودک می تواند کلمات جدیدی را از طریق شنوایی یاد گرفته و به نحوه تلفظ آنها دست پیدا کند.
در بالا جدولی توضیح داده شد که طی آن اختلالات گفتاری کودک به همراه زمان و دلیل وقوع آن نوشته شده است.
از آسان ترین ها شروع کرده و سعی کنید آن ها را برطرف کنید. آسان ترین اختلالات هم به کودک فشار کمتری می آورد هم در زمان کوتاه ترین اتفاقات مورد نظر می افتد.
اگر کودک شما در بیان یک جمله اشکال دارد جمله را به کلمه تبدیل کرده؛ حروف هر کلمه را با کودک تمرین کرده بعد سعی کنید کودک کلمه مورد نظر را بیان کرده و در آخر کودک میتواند روان تر جمله مربوطه را بیان کند.
یکی از تمرین های بازیگران و گویندگان حرفه ای ورزش لب برای بیان برخی آواها هستند. برای مثل آوای eee، ooo، ooe، eeo و ... می تواند ترکیب های بسیاری برای تمرین الگوهای بیان حروف صدادار و بی صدا است.
حتی می توانید این تمرین را با روش آینه یا روش کارت بازی که در قسمت بعدی توضیح خواهیم داد ترکیب کرده و به جذابیت های این بازی اضافه کنید.
چند نمونه از این واژگان در قسمت زیر آورده شده اند تا شما بهتر با لیست عبارت های مناسب ورزش زبان آشنا شوید. شما می توانید این کار را برای تمامی حروف الفبا انجام دهید.
کارت بازی از بهترین روش های گفتار درمانی در منزل است. قبلا در ارتباط با کارت بازی بصورت تفضیلی توضیح داده شده است و دلایل بی نظیر این روش نیز به شما پیشنهاد داده شده است.
در این قسمت توضیح مختصری درباره این روش بازی می آوریم. دسته اول کارت ها، کارت هایی با حروف الفبای فارسی تهیه کنید. دسته دوم کارت ها، کارت هایی با حیوانات یا اشیایی که با حروف مختلف فارسی شروع می شوند نیز آماده داشته باشید.
در تعامل با کودک کارت مربوطه را به اون نشان داده و از او بخواهید اسم حیوان یا اشیای روی کارت را بیان کند.
از طرف دیگر می توانید اسم یک حیوان را به کودک گفته و از او بخواهید حیوان مورد نظر را پیدا کند.
این بازی علاوه بر گفتار درمانی می تواند به بهبود هوش کودک نیز کمک کند.
برای مطالعه بیشتر درباره کارت بازی روی لینک روبرو کلیک کنید (گفتار درمانی از طریق کارت بازی).
فعالیت هایی که مرتبط با دهان است می تواند عضلات دهان کودک را تقویت کند. ما قصد داریم در چند قسمت پائین درباره این فعالیت ها صحبت کنیم.
ساخت حباب می تواند به کودک در کنترل مقدار هوای خروجی از دهان بوسیله عضلات صورت و لب کمک کند.
همانند حباب ساز دهنی هم وسیله ای برای کنتزل لب، اندازه تنفس، اندازه باد خروجی و صد البته عضلات صورت کودک شود.
یکی از روش های نرمش صورت در ورزش یوگا درآوردن صورت ادای شیر در حال غرش است. اگر در گوگل عبارت Yoga lion را سرچ کنید تصاویر بسیاری در این باره خواهید دید که تمرین بسیار مناسبی برای تقویت عضلات صورت مخصوص زبان برای کودکان است.
تا بدین جا متوجه شدید که چندین روش برای گفتار درمانی کودکان دقیقا مرتبط با عضلات صورت و بدن آن هاست. پس یکی دیگر از این ورزش ها حرکت زبان بیرون از دهان می تواند باشد. حرکت شیر حرکت ساده برای این عمل است اما در این روش می خواهیم حرکت چرخشی زبان در خارج از دهان را نیز به کودک آموزش دهیم.
قطعا آموزش غیر مستقیم به کودک می تواند در همه جهات لذت بخشی بیشتری داشته باشد بخاطر همین بایستی برای جذب کودک در این روش از خوراکی های مورد علاقه اش استفاده کنیم.
خوراکی شیرین یا ترش مورد علاقه او را به دور لبانش بمالید و بگذارید با حرکت زبان آن ها را بخورد.
همانطوری که تداعی می کنید این روش از بهترین روش های گردنش زبان در دهان برای کودکان است.
حتما برایتان پیش آمده که نوشیدن مایعات از طریق نی زمانی که مایعات دارای غلظت بیشتری باشد سخت است، گلو و زبان کودک را به راحتی می تواند درگیر کند.
پس در منزل نوشیدنی هایی درست کنید که غلظتی دارند که برای کودک چالشی هستند.
گفتار درمانی از طریق ایجاد محدودیت در دسترسی
این کار را با وسائلی انجام دهید که می دانید کودک به آن ها نیاز اساسی در طول روز دارد بخاطر همین کودک باید برای دسترسی به آن ها از شما درخواست کند. کودکان بیشتر برای چیزی که می خواهند تمایل دارند صحبت کنند.
تشویق کودک
تمام مراحل بالا تنها در زمانی قابل پیگیری و انجام مداوم از طرف کودک هستند که با هر پیشرفتی، از تلاش آن ها قدردانی شود و به کودک بیان شود که چقدر تلاش او ارزشمند است.
منبع: سایت زبان گفتار کودکان
روش های گفتار درمانی کودکان در منزل
اگر فرزند شما دارای مشکلات گفتاری است باید هرچه سریعتر نسبت به درمان آن اقدام نمایید. درمان اختلالات گفتاری در سنین پایین‌تر و در زمان مخصوص به خود ، بازدهی بیشتری خواهد داشت و به این صورت کودک در بزرگسالی دچار مشکلات روحی و روانی نخواهد شد. در سن یک سالگی کودکان حرف زدن را آغاز می کنند و تا ۲۴ ماهگی تقریباً می توانند جمله های کوتاهی بسازند. چنانچه کودک را از سنین پایین نزد گفتاردرمانگر بفرستید پاسخ مطلوب تری از روند درمانی کودک خواهید گرفت.
مقالات بیشتر در رابطه با گفتار درمانی در صفحه ی "مقالات گفتار درمانی کودکان" قابل دسترسی هستند.
درمان اختلالات گفتاری را می توان هم در منزل و هم در مراکز درمانی انجام داد. این مسئله به بیمار و شرایط آن بستگی دارد. در ادامه مطلب به توضیح اختلالات گفتاری و هزینه گفتار درمانی در منزل می پردازیم.
گفتار درمانی که در حقیقت رشته‌ای از علوم توانبخشی از به آسیب شناسی گفتار و زبان می پردازد. متخصصان گفتار درمانی به بررسی اختلالات گفتاری ، زبان و بلع پرداخته و با تشخیص نوع بیماری روش های مناسب درمان را انجام می‌دهند. اختلالات گفتاری و زبان از سنین کودکی تا بزرگسالی را شامل می شود. گفتار درمانی متفاوت از روانشناسی بوده و به فارغ التحصیلان رشته گفتار درمانی ، آسیب شناسی گفتار و زبان گفته می شود.
زمانی که می خواهیم حرف بزنیم ، قسمتی از عملکرد آن در مغز اتفاق می افتد (مانند انتخاب کلمه ، جمله بندی و...) به این بخش از صحبت کردن که در ذهن شکل می گیرد ، زبان می گویند. گفتار توسط لب ، زبان ، ریه ، حنجره و... بوده و باعث تولید صدا و کلمه می شود.
گفتار درمانی شامل تعیین ، تشخیص و درمان اختلالات گفتاری و تکلم است. درمان هر کدام از انواع اختلالات گفتاری متفاوت بوده و راهکارهای مخصوص به خود را دارد.
با توجه به این نکته که کودکان در حدود سن یک سالگی حرف زدن را آغاز می کنند و تا دو سالگی روند رشد گفتاری و زبانی کودک سرعت بیشتری داشته و کودک قادر به ساختن جملات کوتاه می شود و همچنین در سن ۶ سالگی قادر است به سادگی کلمات و جملات تازه را یاد بگیرد ، چنانچه کودک با تاخیر در گفتار مواجه است، بهتر است در بازه زمانی موثر برای درمان ، به گفتار درمانگر مراجعه شود. ادامه مطلب برخی از اختلالات گفتاری را توضیح خواهیم داد.
اگر کودک یا بزرگسال از اختلال گفتار رنج می برد و به صورت نوک زبانی صحبت می کند ، با مراجعه به گفتار درمانگر می تواند مشکل خود را تا حد زیادی بهبود بخشد. گفتار درمانگر با انتخاب راهکار مناسب با نوع اختلال ، باعث تصحیح در تلفظ کلمات شده و اعتماد به نفس فرد را افزایش می دهد.
گرفتگی و لکنت زبان اختلالی است که در سن ۲ تا ۶ سالگی شایع بوده و اگر والدین نسبت به درمان آن اقدام نکنند ، کودک تا بزرگسالی این مشکل را با خود به همراه خواهد داشت. با مراجعه به گفتار درمانگر می توان این مشکل را برطرف کرد.
سکته مغزی و بیماری های مغزی می تواند منجر به اختلالات گفتاری در افراد مسن شود. بهترین زمان برای درمان این افراد در ۶ ماه اول پس از بیماری است. با مراجعه به گفتار درمانگر میتوان نسبت به درمان این اختلال اقدام کرد.
افرادی که مشکل شنوایی دارند با مراجعه به مراکز شنوایی سنجی می توانند متوجه کم شنوایی یا ناشنوایی خود یا کودک شوند. در این شرایط گفتاردرمانگر در ابتدا سمعک یا دستگاه کاشت حلزون را برای فرد تجویز می کند و سپس گفتار درمانی را آغاز کرده و در نهایت موجب بهبود مشکلات گفتاری خواهد شد.
اختلال در صوت بر اثر ارتعاش غیرعادی تارهای صوتی و یا بیماری‌های حنجره اتفاق می‌افتد. حنجره و تارهای صوتی و ظیفه تولید صدا را به عهده دارند و هرگونه اشکال در آنها این عملکرد را با اختلال مواجه می کند. افرادی که دارای صدای خشن ، گرفته ، صدای مردانه و یا زنانه هستند ، می توانند با مراجعه به گفتار درمانگر نسبت به درمان آن اقدام نمایند. درمان این نوع از اختلالات به صورت جراحی ، تجویز دارو و یا صوت درمانی انجام می پذیرد.
برخی بیماری ها باعث ایجاد اختلالات گفتاری شده و شخص باید با مراجعه به گفتار درمانگر ، درمان را آغاز کند. افرادی که دارای بیماری اوتیسم هستند و یا در قسمت کام یا لب خود شکاف دارند و همچنین افرادی که دچار فلج مغزی و یا پارکینسون شده اند ، به گفتار درمانی نیاز دارند. گفتار درمانگر با توجه به نوع بیماری باید با پزشک متخصص همکاری کرده تا در مان به صورت کامل انجام شود.
زمان مناسب برای گفتار درمانی با توجه به نوع اختلال و سن فرد متفاوت است. اما اگر در بازه زمانی مناسب به درمان به گفتار درمانگر مراجعه شود ، نتیجه بهتری از روند درمان حاصل خواهد شد. مثلا در افرادی که دچار سکته مغزی شده اند ، بهترین زمان برای گفتار درمانی شش ماه اول پس از بیماری است.
گفتار درمانگر باید اختلال گفتاری را تشخیص داده و راهکارهای مناسب برای درمان آن را به کار بگیرد. همچنین یک گفتار درمانگر می تواند از مشکلات گفتاری و یادگیری در افراد پیشگیری کند. گفتار درمانگر میتواند مشکلات بلع و تغذیه ای را نیز تشخیص داده و درمان کند. برای تعیین و بررسی مشکلات گفتاری و منشاء آنها ، گفتار درمانگر از طیف وسیعی از تست ها و آزمایشات استاندارد استفاده می نماید. گفتار درمانگر باید متناسب با میزان اختلال فرد ، طول جلسات درمان را مشخص کند. همچنین برای کمک به درمان به خصوص برای کودکان از وسایل و ابزارهای مناسب مانند اسباب بازی ، مسواک موزیکال و... استفاده نماید.
فارغ التحصیلان رشته گفتار درمانی در مقاطع کارشناسی ، کارشناسی ارشد و دکترا می توانند مطب خصوصی بزنند. این افراد باید در ابتدا ۵ سال در بیمارستان‌ها ، کلینیک‌ها یا مدارس استثنایی فعالیت کرده و طرح کارورزی گذرانده باشند.
در گفتار درمانی برای درمان اختلالات گفتاری از روش های مختلف و یا ترکیبی استفاده می شود. به منظور تعیین اختلال از آزمون ها و تست های متنوعی بهره گرفته شده تا بتوان طول دوره درمان را کوتاه تر کرد. در برخی موارد با کمک این آزمون ها طول دوره درمان از چندین سال به چندین ماه خواهد رسید. یکی از موارد موثر در کاهش طول دوره درمان مراجعه در زمان مناسب درمان است. در این دوره، روند درمان بازدهی بهتری خواهد داشت. در حال حاضر حدود ۲۰۰۰ الی ۲۵۰۰ نفر در ایران مجوز گفتاردرمانی دارند و کشور ایران از لحاظ گفتاردرمانی دارای رتبه بالایی در جهان است. به طور میانگین هزینه یک جلسه گفتار درمانی حدود ۴۴ هزار تومان است و متاسفانه هزینه‌های گفتار درمانی تحت پوشش بیمه های پایه و تکمیلی نیست. در حالت کلی هزینه هر جلسه گفتار درمانی با توجه به خدمات ارائه شده متفاوت است.
طبییعتاً هزینه گفتار درمانی در منزل و یا مطب خصوصی بیشتر از مراکز درمانی و کلینیک‌ها خواهد بود. همچنین این مبلغ با توجه به نوع اختلال ، تعداد و مدت زمان جلسات و مکان آن متفاوت است. اگر زمان هر جلسه بیشتر شود ، هزینه آن نیز افزوده خواهد شد. همچنین نوع اختلال نیز یکی از موارد تعیین کننده میزان هزینه جلسات است. برای اختلالاتی که به درمان چندگانه نیاز دارند ، هزینه هر جلسه بیشتر است.
هزینه گفتار درمانی در منزل برای کودکان
در صورتی که کودک دارای اختلال گفتاری باشد، تمریناتی جهت رفع این مشکل توسط گفتار درمانگر یا والدین صورت می پذیرد. این تمرینات در جهت تشویق کودک به صحبت کردن و یادگیری طراحی شده است که به آن گفتار درمانی می گویند. در ادامه این مطلب روش ها و تمریناتی به منظور انجام گفتار درمانی در منزل و توسط والدین قرار داده شده است. مقالات بیشتری در زمینه ی گفتار درمانی را میتوانید از طریق وبسایت ما و در صفحه ی "مقالات گفتار درمانی کودکان" مطالعه بفرمایید.
به طور میانگین کودکان در سن یک سال و نیم می توانند در حدود ۲۰ کلمه یاد بگیرند و صحبت کنند. این تعداد در دو سالگی به ۵۰ کلمه می رسد. علاوه بر آن در این سن کودک می تواند دو جمله کوتاه را با هم ترکیب و درک کند. مثلا توپت را بردار و در کمد بگذار.
با افزایش سن کودک، رشد گفتاری نیز افزایش یافته و بهتر می‌شود. اگر رشد گفتاری کودک تغییری نکند، والدین باید به گفتار درمانگر مراجعه نمایند. با انجام گفتار درمانی در بازه زمانی مناسب، نتیجه مثبتی از آن خواهید گرفت.
تمرینات گفتار درمانی کودک در منزل شامل موارد زیر است:
از جملات ساده و قابل فهم استفاده کنید.
یکی از روش های موثر گفتار درمانی در منزل، استفاده از جملات کوتاه و ساده توسط والدین است. در این صورت کودک به راحتی آنها را درک کرده و تشویق به تکرار آن جملات خواهد شد.
آلبومی از تصاویر مورد علاقه کودک تهیه کنید.
در این روش والدین باید عکس های مورد علاقه کودک مانند تصویر حیوانات، گیاهان و... را به صورت یک آلبوم جمع کنند و در قالب یک بازی از کودک بخواهند نام آنها را بگوید و یا درباره آن صحبت کند. همچنین تصویری را در گروه دیگری قرار داده و از او بخواهند آن را پیدا نماید.
برای آشنایی کودک با کلمات پرسشی، سوال های مختلفی از او بپرسند.
برای این منظور والدین در قالب یک بازی و در زمان‌های مختلف، سوال های متفاوتی از کودک بپرسند و از او بخواهند پاسخ دهد. برای نمونه: آیا توپ داری؟ دستت کو؟
جملات ناقص کودک با تکمیل کرده و گسترش دهید.
اگر کودک جملات خود را کامل ادا نکرد، نباید او را سرزنش یا محکوم کنید یا بگویید دقیقاً چه می گویی؟ این جمله را درست بگو و... این روش غلط، نه تنها باعث عدم اعتماد به نفس کودک می شود بلکه در گفتار کودک نیز مخرب خواهد بود. در این حالت روش مناسب این است که جمله ناقص کودک را اول تکرار و سپس تکمیل کنید. با این روش کودک یاد می گیرد جملات خود را کامل بیان کند. مثلاً اگر کودک گفت توپ، بگویید توپ؟ توپ میخوای؟ برات بیارم؟
شعر خواندن
با کمک ریتم و اهنگ، شعرهای شاد و ساده برای کودک خود بخوانید و قافیه شعر را تکرار کنید. در این روش کودک تشویق می شود تا آن را همراه شما تکرار نماید.
کودک را با وسایل مختلف آشنا کنید.
والدین با گذاشتن وسایل مختلف اطراف کودک و صحبت و معرفی درباره آن وسیله، کودک را به حرف زدن و آشنایی با وسایل ترغیب خواهند کرد. مثلاً این کیف است. من کیف دستم می‌گیرم.
یکی از مسائل مهم در گفتار درمانی، مراجعه به گفتار درمانگر در زمان مناسب است. زمانیکه والدین متوجه مشکلات گفتاری کودک خود شوند، باید سریعاً نسبت به درمان آن اقدام کرده و به گفتار درمانگر مراجعه کنند. گفتار درمانگر پس از تشخیص اختلال گفتاری کودک، روشهای مناسب برای درمان او را آغاز کرده و نهایتاً موجب بهبود مشکلات گفتاری کودک شما خواهد شد.
گفتار درمانی به تشخیص، بررسی و درمان آسیب های گفتاری و زبانی می پردازد. در حقیقت گفتار درمانی که جزو رشته‌های علوم توانبخشی است، اختلالات مربوط به ارتباط، صوت، درک و بلع را تشخیص داده و در جهت درمان آن اقدام می کند. چنانچه کودکان در تلفظ کلمات مشکل داشته باشند، گفتار درمانگر میتواند به آنها کمک کرده و مشکلات گفتاری و زبانی را برطرف نماید. در ادامه این مطلب به توضیح گفتار درمانی کودکان خواهیم پرداخت.
اگر کودک نتواند کلمات را واضح و روان بیان کند و یا خواسته های خود را به صورت یک جمله بگوید به معنای اختلالات گفتاری است. این کودکان هجاهای صوتی را شکسته ادا کرده و به همین علت در برقراری ارتباط با دیگران مشکل پیدا خواهند کرد. همچنین در صورتی که کودک نتواند تلفظ کلمات را درست بیان کند یا دایره محدودی از واژگان داشته و یا لکنت زبان و مکث طولانی در صحبت کردن و عدم برقراری ارتباط با دیگران داشته باشد، از اختلالات گفتاری رنج می برد. این موارد رایج ترین اختلالات گفتاری هستند و کودکان مبتلا به این مشکلات اعتماد به نفس پایینی دارند. با مراجعه به گفتار درمانگر می توان تا حد زیادی این مشکلات را برطرف کرد.
با گفتار درمانی میتوان گفتار کودک را بهبود بخشید. مشکلات گفتاری مانند لکنت زبان، بیان اشتباه واج‌ها و صداها، بیان ضعیف و... با گفتار درمانی درمان خواهد شد.
گفتار درمانی در موارد زیر به کودک کمک می کند:
- کنترل حجم صدای تولید شده
- ادای درست کلمات و صداها
- بیان کلمات در قالب جمله
در حقیقت گفتار درمانی علمی است که به بررسی اختلالات تاثیر گذار روی گفتار می‌پردازد. شاید اشتباهاً تصور شود که گفتار درمانی به معنای درمان با گفتار است. اما در واقع به معنای درمان اختلالات گفتار و زبان است. گفتار درمانی نه تنها در زمینه مشکلات گفتاری بلکه در درک و بیان زبان نیز به کودک کمک می کند. در بزرگسالان نیز گفتاردرمانی برای افرادی که مشکلات گفتاری داشته و نمی توانند روان صحبت کنند، به کار می رود. گفتار درمانی متعلق به سن خاصی نیست و در هر سنی در صورت وجود مشکلات گفتاری میتوان به گفتار درمانگر مراجعه کرد.
نوزادان، نوپایان یا حتی افراد مسن که بر اثر سکته مغزی دچار مشکلات گفتاری هستند، با مراجعه به گفتار درمانگر می‌توانند بهبودی خود را دوباره به دست آورند. البته این نکته نیز حائز اهمیت است که گفتار درمانگر باید فردی باتجربه باشد و بتواند با همه سنین ارتباط برقرار کند. عقب ماندگی ذهنی یکی از عمده اختلالات گفتاری است که خود موجب بروز اختلالات دیگر می‌شود. همچنین اختلالات شنوایی و اختلالات بینایی نیز منجر به مشکلات گفتاری شده و رشد گفتار و زبان را با تأخیر مواجه می کنند.
سلامت فیزیکی و عاطفی کودکان نیز روی گفتار آنها تاثیر می گذارد. در خانواده‌های پر تنش به علت محدودیت در رشد حسی و حرکتی، هماهنگی عصبی برای زبان و گفتار وجود نداشته و باعث تاخیر در رشد حسی - حرکتی کودک و نهایتا مشکلات گفتاری او می‌شود. هوش کودک نیز نقش بسزایی در روند رشد گفتاری او دارد. به این ترتیب کودک میتواند نمادها را بشناسد و به کمک آن از عملکردهای شناختی مانند توجه کردن، بررسی و شناسایی و نیز برقراری ارتباط و به یاد سپردن آنها بهره گیرد. گفتار درمانگر میتواند اختلالات گفتاری و ارتباطی و نیز بازتوانی و ناتوانی را بررسی و ارزیابی کند.
یکی از الگوهای موثر در روند رشد گفتاری کودک، مادر است. در صورتی که خللی در رابطه عاطفی مادر و کودک وارد شود، ممکن است به مشکلات گفتاری کودک منجر گردد. همچنین رشد زبان (از لحاظ جنسیتی) در دختران زودتر از پسران است. در خانواده‌هایی که دارای یک فرزند هستند و توجه لازم به آموزش کودک می‌شود، رشد زبانی کودک به خصوص برای فرزند دختر، بیشتر است. کودکان تمایل دارند در گروههای همسالان خود عضو شوند و با برقراری ارتباط، رشد گفتاری خود را افزایش دهند. کودکان هم سن، با یکدیگر رغبت بیشتری برای صحبت کردن دارند و به صورت چند نفره بازی می کنند، تلویزیون تماشا می کنند و به فعالیت‌های مختلف می پردازند.
در سنین بین ۱۲ تا ۲۴ ماهگی کودک به جای صحبت کردن، از علم اشاره به خوبی استفاده می کند مانند بای بای کردن و همچنین قادر است صداهای مختلف مانند صدای حیوانات را تقلید کند. همچنین در این سن مشکلات گفتاری بیشتر مشخص هستند. بعد از دو سالگی کودک باید بتواند صداها و کلمات را بیان کند و از جمله های کوتاه برای بیان خواسته های خود استفاده نماید. در این سن کودک نباید مدام از کلمات تکراری استفاده کند.
پدر و مادر باید هنگام صحبت کردن کودک به گرفتگی و تن صدای آن توجه کنند. چنانچه کودک کلمات را به طور واضح بیان نکند یا جملات را کامل نکرده و در درک مطالب مشکل داشته باشد، دارای مشکلات گفتاری بوده و بهتر است برای درمان آن به گفتار درمانگر مراجعه شود.
یکی از مهمترین راه ها برای برقراری ارتباط، زبان است و اگر اختلالی در این امر ایجاد شود علاوه بر مشکلات فردی، مشکلات اجتماعی نیز به همراه خواهد داشت. گفتار درمانی منجر به رفع اختلالات گفتاری و ارتباطی می‌شود. در واقع گفتار درمانی جایگاه ویژه ای در جامعه پزشکی و مردم دارد. گفتار درمانی علاوه بر رفع اختلالات گفتاری و زبانی موجب درمان مشکلات بلع و تغذیه نیز می شود. بسیاری از کودکان که از اختلالات گفتاری رنج می برند، در بلع غذا نیز با مشکل مواجه هستند.
گفتار درمانگر برای درمان روی دو مورد متمرکز است:
روش هایی برای تمرینات دهان که منجر به تولید صدا، کلمات و جمله بندی می شود.
استفاده از تصاویر و ابزارهایی مانند تبلت، کامپیوتر و... برای افزایش توانایی درک و گفتار کودک.
اختلال در یک سری موارد مانند گفتار، زبان، صوت، ارتباط و بلع منجر به مشکلات گفتاری و ارتباطی شده و گفتار درمانگر در این حوزه ها جهت رفع اختلالات، فعالیت می کند. یکی از اختلالات گفتاری عدم پیدا کردن کلمات است که بیشتر به علت نقص های زبانی مانند اختلال در زبان ایجاد می شود. همچنین وجود مشکلات ارتباطی که فرد نمی تواند نظرات و افکار خود را با دیگران در میان بگذارد و به نوعی ارتباط برقرار کند. اختلالات ساختاری زبان نیز از دیگر مشکلات گفتاری است. به این معنا که فرد نمی تواند جملات را به درستی بسازد و از نظر دستور زبان مشکل دارد.
زمانی که کودک یا فرد در ارتباط میان حروف و صدا و نیز کلمات و معنی آنها مشکل داشته باشد، در خواندن و نوشتن نیز دچار اشکال خواهد شد. همچنین اگر فرد مشکلات صوتی داشته باشد، صداهای گوش خراش یا نازک ایجاد می‌کند و در نهایت مشکل در درک مطالب است که باعث عدم برقراری ارتباط با دیگران می شود.
اگر کودک در صحبت کردن مشکل داشته یا از حجم صدایی کم یا بلند استفاده کند یا منظور خود را نتواند به دیگران بگوید و نیز در دستور زبان برای جمله بندی ها دچار اشکال باشد، باید به گفتار درمانگر مراجعه کند. این کودکان علاوه بر آنکه در برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارند دارای اعتماد به نفس پایینی هستند.
در صورت مشاهده موارد زیر باید به گفتار درمانگر مراجعه شود:
در حقیقت اگر هنگام صحبت کردن کودگ، دیگران به جای توجه به محتوای صحبت، به طرز بیان کودک توجه کنند، به معنی وجود مشکلات گفتاری است. اختلالات گفتاری در روابط اجتماعی و برقراری ارتباط با دیگران تاثیر منفی زیادی روی کودک خواهد گذاشت. این عوامل آسیبهای روحی و روانی زیادی نیز به دنبال دارند. به همین منظور باید نسبت به درمان آن سریعا اقدام شود. گفتاردرمانگر برای تشخیص مشکلات گفتاری ابتدا کودک را معاینه و ارزیابی کرده و سپس درمان را آغاز می نمایند. در گفتار درمانی نحوه درمان بیشتر بر اساس افزایش تواناییهای کودک برای صحبت کردن و رفع مشکلات گفتاری است و بر پایه دارودرمانی صورت نمی گیرد.
گفتار درمانی باعث می شود کودک بتواند کلمات را درست ادا کرده و بهتر از زبان استفاده کند.
گفتار درمانگر می تواند اختلالات گفتار و زبان و همچنین مشکلات بلع و ناتوانی در بیان واج‌ها و اصوات را درمان کند.
برطرف شدن این مشکلات باعث افزایش اعتماد به نفس کودک شده و نیز باعث کاهش اضطراب و نگرانی پدر و مادر خواهد شد. همچنین کودک دیگر می تواند به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کند.
به منظور برطرف کردن مشکلات گفتاری و زبانی، یکسری تمرینات را بهتر است در منزل با کودک خود انجام دهید. در این بخش به برخی از این تمرین ها اشاره می کنیم. چنانچه در هنگام انجام این تمرینات کودک با مشکل روبرو است باید با گفتار درمانگر مشورت کنید.
۱- با کودک خود صحبت کنید.
روش مناسب کمک به درمان مشکلات گفتاری کودک تشویق او به صحبت کردن درباره مسائل و اتفاقات روز است. پدر و مادر می توانند درباره کارهایی که کودک در طول روز انجام داده با او صحبت کرده و او را به حرف زدن سوق دهند.
۲- از کودک خود درباره نوع بازی و کاری که می خواهد انجام دهد سوال بپرسید.
مثلاً از او بپرسید که بازی دوست داری انجام دهی؟ یا دوست داری در پارک توپ بازی کنی؟ و سوالاتی از این قبیل.
۳ - به کودک خود مسئولیت بدهید و درباره طریقه انجام آن با او صحبت کنید.
به عنوان مثال از او بخواهید به خواهر یا برادر کوچکترش در لباس پوشیدن کمک کند. یا با او بازی نماید و سپس در مورد این مسائل نظر او را بپرسید. مثلا از او بپرسید آیا کمک به خواهر یا برادرش دشوار بود؟ و...
۴- در انجام کارهای منزل به او مسئولیت بدهید.
به عنوان مثال از کودک بخواهید و سایل اتاقش را مرتب کند یا به گیاهان آب بدهد و در این زمان با او صحبت هم بکنید.
۵- با کودک خود بازی کنید و در حین بازی با او حرف بزنید.
۶- درباره بازی کودک خود با دوستان یا فامیل با او صحبت کنید تا آن را برایتان تعریف کرده و با شما هم کلام شود.
۷- از آینه برای گفتار درمانی استفاده کنید. بازی آینه باعث می شود کودک تلفظ درست کلمات و هماهنگی فک و زبان را یاد بگیرد.
۸- برای پیدا کردن منشاء مشکلات گفتاری کودک، با تهیه یک جدول عوامل موثر در این زمینه را مشخص کرده و زمان آن را بنویسید.
۹- زمان تماشای تلویزیون را برای کودک خود کاهش دهید تا بیشتر به بازی های مرتبط با گفتار درمانی و یا صحبت کردن بپردازد.
۱۰- از کودک خود بخواهید کتاب مورد علاقه اش را برایتان بخواند.
۱۱- برای کودک خود داستان صوتی بگذارید تا بتواند با تلفظ صحیح کلمات آشنا شود.
۱ - بازی فلش کارت:
فلش کارتهایی از تصاویر گوناگون تهیه کرده و از کودک بخواهید نام آنها را بگوید. در این بازی از تصاویر ساده شروع کنید و در صورت تاخیر کودک برای نام بردن کلمات، به او زمان بدهید.
۲ - بازی لی لی
در بازی لی لی از کودک بخواهید هنگام شروع بازی و پریدن در هر شماره، کلمه خواسته شده را بگوید به این صورت کودک ۹ بار کلمه را تکرار خواهد کرد و هنگام بازی مجدد کلمه ای جدید به او بگویید. سپس در انتها کودک را با یک هدیه تشویق کنید.
۳ - توب بازی یا استپ هوایی
در این بازی با کودک خود توپ بازی کرده و در هر بار از او بخواهید کلمه ای را تکرار کند.
۴ - با کودک خود راه بروید.
در این روش با کودک خود به پیاده روی بروید و از کودک بخواهید کلمه مورد نظر شما را بگوید و در صورت تلفظ درست آن، یک قدم به جلو بروید.
اگر عضلات دهانی کودک، ضعف در گفتار داشته باشند، با یک سری تمرین هایی که باعث تقویت عضلات فک، زبان، گونه و لب ها می شود، کودک خود را در بهبود روند رشد گفتاری آن یاری نمایید.
حرکات لب:
برای این روش از کودک بخواهید صداهایی مانند اووو یا اییی این را بگوید و تکرار کند یا لپ خود را باد کرده و خالی نماید. نوشیدن مایعات با نی نیز کمک زیادی در این رابطه خواهد کرد.
حرکات زبان:
روش هایی که برای حرکات زبانی است شامل گفتن حروف مانند ب،ب،ر،ر،ن،ن و... است و نیز کلمه ی برو را با اغراق بیان کند. این تمرینات به کودک کمک می‌کند تا تلفظ صحیح حروف را یاد گرفته و زبان خود را برای بیان آنها درست حرکت دهد.
حرکات گونه:
روش های مربوط به حرکات گونه شامل بستن لب و منقبض کردن عضلات گونه است. یا کودک حرف o را با لبهای خود بسازد. در این تمرین ها عضلات گونه تقویت خواهد شد.
ساخت حباب:
یکی از روش های مناسب برای تقویت عضلات لب و صورت کودک باد کردن بادکنک است.
ساز دهنی:
زدن سازدهنی یکی از روش های موثر در تقویت عضلات لب و دهان و نیز کنترل تنفس است. تمرکز روی نت های ساز و حرکت لب ها باعث تقویت آن و کنترل تنفس می‌شود.
خوردن کره بادام زمینی و خوراکی های شیرین:
کره بادام زمینی یا شکلات را به اطراف دهان کودک خود زده و از او بخواهید آن را با زبان لیس بزند. این روش نیز باعث تقویت عضلات زبان می‌شود.
مشکل تأخیر در گفتار که در برخی کودکان وجود دارد و با گفتار درمانی برطرف خواهد شد. در اصطلاح به مشکل تاخیر در گفتار، لیت تاکر گفته می شود. برخی از کودکان گاهی دیرتر از همسالان خود شروع به حرف زدن می‌کنند. با گفتار درمانی به روش های مختلف از جمله بازی درمانی و انجام تمرین های لازم در منزل می توان این مشکل را برطرف کرد.
هر چه سریعتر نسبت به گفتار درمانی کودک خود اقدام کنید، نتیجه مطلوب تری خواهید گرفت. در هر سنی که متوجه مشکل گفتاری فرزند خود شدید، نسبت به درمان آن و مراجعه به گفتار درمانگر باید اقدام نمایید. گفتار درمانی را از سن دو سالگی می توانید شروع کنید. اگر برای درمان اختلالات گفتاری کودک خود دیر اقدام نمایید کودک دچار عدم اعتماد به نفس شده و در مدرسه مشکلات دیگری نظیر برقراری ارتباط، صحبت نکردن و اختلال در تلفظ پیدا خواهد کرد. مراجعه به گفتار درمانگر در زمان طلایی و مناسب آن تأثیر چشمگیری در بهبودی فرزندتان خواهد داشت. در ادامه مطلب به گفتاردرمانی در سنین مختلف اشاره می کنیم.
کودک در سنین کمتر از دو سال نمی تواند صحبت کند و تنها قادر است آواهایی را بسازد. در این سن تشخیص نیاز کودک به گفتار درمانی کمی دشوار است. همچنین کودک در این سن کودک می تواند صداهایی مانند دا را تکرار نماید. والدین با تشویق کودک باید او را نسبت به حرف زدن ترغیب کنند. در این بازه زمانی، والدین هنگام غذا دادن یا حمام بردن کودک، باید با تکان دادن دست و سر یا اشاره کردن با او ارتباط برقرار کنند. کودک در این سن می تواند اسامی مانند اسم خواهر یا نزدیکان، اسامی اعضای بدن مانند چشم، دست و...، اسامی اشیا مانند مسواک، تخت و...، اسامی حیوانات مانند پیشی، هاپو و... را تکرار کند.
همچنین با آموزش افعال ساده مانند رفت، آمد، برو و کلمات پرسشی مانند چی، کجا و... ونیز کلماتی مانند بالا، پایین و... می توان به رشد گفتاری کودک کمک کرد. در مراحل بعد نیز میتوان به کودک استفاده از ترکیب کلمات و ساختن جملات کوتاه مانند این چیه؟ توپ کجاست؟ و... را یاد داد.
در این گروه سنی باید تمرینات را ادامه داد و تکرار کرد تا نتیجه مطلوب به دست آید. همچنین باید جملات سه کلمه ای به کار برد که فعل و فاعل و مفعول در آن ها وجود داشته باشد. همچنین با کودک به صورت روان صحبت کنید و سطح کلامی بالاتر از او داشته باشید. از بازی بله یا خیر نیز می توانید بهره بگیرید. ضمناً باید توجه داشته باشید که در مسیر گفتاردرمانی نباید عجول بود، در حالت عادی با افزایش سن کودک مشکلات گفتاری او بهتر خواهد شد.
در این سن موارد زیر را میتوان به کودک آموزش داد:
در گفتار درمانی کودکان ۳ تا ۴ سال از جملات پیچیده تری استفاده خواهد شد. همچنین شامل ترکیب کلمات بیشتر و ساختن جملات کامل خواهد بود. در این گروه سنی اشکال هندسی به کودکان یاد داده می‌شود و کودک با نگاه به شکل باید نام آن را بگوید. جملات کاربردی در روابط اجتماعی نیز زیبا تر خواهند بود مانند من شما را دوست دارم، مرسی که به من شیرینی دادید و...
کودکان در این گروه سنی می توانند گفتار را به صورت کامل انجام دهند. در گفتار درمانی این گروه سنی؛ کودکان باید به طور پیوسته جملات را به کار گیرند و از اتفاقات روزمره خود و خانواده صحبت کنند. در این گروه سنی کودکان بسیار کنجکاو تر بوده و سوالات متعددی می پرسند، همچنین عموما کودکان ۴ تا ۵ سال در روان بودن گفتار خود مشکل دارند و نه در ناروانی گفتار و نیز افعال را می‌توانند به درستی صرف کنند.
برای کمک به بهبود روند گفتار درمانی می توانید از نرم افزار گفتار درمانی استفاده کنید. در طراحی این نرم افزار از محیط جذابی استفاده شده تا کودکان با آن ارتباط برقرار کرده و تمرین های آن را انجام دهند. این نرم افزارها را می توان به تنهایی یا در جلسات گفتار درمانی استفاده کرد. متخصصان گفتار درمانی و افراد می‌توانند از این نرم‌افزارها بهره ببرند. یکی از نمونه های نرم افزارهای گفتاردرمانی، نرم افزار تولید بیان نسخه خانگی است که تلفظ حروف فارسی را در بر دارد و در عین حال استفاده از آن راحت است.
گفتار درمانی در کلینیک و درمانگاه ها هزینه کمتری نسبت به درمان در منزل دارد. هم چنین هر حیطه ی کاری گفتار درمانی هزینه متفاوتی دارد. نوع اختلال نیز در تعیین هزینه موثر است. متاسفانه هزینه گفتار درمانی تحت پوشش بیمه قرار ندارد و خانواده‌ها باید خود این هزینه‌ها را پرداخت کنند. هر نیم ساعت گفتار درمانی حدوداً هزینه ای معادل ۴۴ هزار تومان می شود. اگر خانواده‌ای از پس تامین هزینه‌ها برنیاید، بهتر است گفتاردرمانی در منزل توسط والدین صورت بگیرد.
گفتار درمانی کودکان + تکنیک ها و بازی های گفتار درمانی
اگر کودک سه ساله شما نمی تواند منظور خود را به درستی بیان کند و دیگران متوجه صحبت های او نمی شوند، باید برای کمک به رشد گفتاری کودک و برطرف شدن مشکل او علاوه بر مراجعه به گفتار درمانگر، تمرین هایی را نیز در خانه با او انجام دهید.
تمام مقالات مرتبط با گفتاردرمانی در صفحه ی "مقالات گفتار درمانی کودکان" قابل دسترسی و مطالعه است.
رشد گفتاری کودکان در سنین مختلف نشانه های مخصوص به خود را دارد. هنگامی که کودک تازه شروع به حرف زدن می‌کند در حدود سن ۱ سالگی، تنها قادر است برخی کلمات را به صورت تک کلمه بیان کند. این حالت در سن یک سال و نیم تکمیل‌تر شده و کودک دایره واژگان بیشتری پیدا می کند. در سن ۲ سالگی کودک می تواند از جملات دو کلمه ای برای بیان خواسته های خود استفاده کند. در سن ۳ سالگی دایره واژگان گسترده تر می‌شود و گفتار کودک با افزایش سن رشد بیشتری پیدا کرده و بهتر خواهد شد. اما در صورتیکه اختلالی در هر کدام از نشانه های رشد گفتاری به وجود آید و کودک را از واضح و روان صحبت کردن دور کند، والدین باید سریعاً نسبت به درمان آن اقدام نمایند.
در سن ۳ سالگی دایره واژگان کودک افزایش یافته و قادر است از سه الی پنج جمله در گفتار خود استفاده کند. در این سن کودک بیشتر صحبت می‌کند و مسائل را توضیح داده یا به اظهار نظر می پردازد. از این رو از کلمات بیشتری استفاده می کند. همچنین کودک قادر است اشیا را به هم ارتباط داده و درباره آنها صحبت کند. یک کودک ۳ ساله از حروف اضافه برای توصیف های خود مانند توصیف مکان یا اطراف استفاده می کند (کنار،زیر، بالا و...). در سن سه سالگی کودک می تواند حالت‌ها و احساسات منفی خود را توضیح دهد. در این سن کودک قادر است تا ۴۰۰ سوال در روز بپرسد. حوادث و داستان ها را به راحتی و با قرار دادن جملات کنار هم بیان می کند. خیال پردازی های خود را توضیح می دهد و بین ۲۵۰ تا ۱۰۰۰ کلمه را می تواند یاد بگیرد. کودک ۳ ساله به سوالات ساده پاسخ داده و اسم و فامیل خود را نیز می تواند بگوید.
در سن ۳ سالگی ممکن است کودک در تلفظ کلمات اشتباه کند و این مسئله جای نگرانی ندارد. اما چنانچه کودک نیمی از صحبتهای خود را به درستی بیان نکند و دیگران متوجه صحبتهای او نشوند، بهتر است برای درمان او به گفتار درمانگر مراجعه کنید.
کودک الگوی گفتاری خود را در درجه اول از پدر و مادر و سپس از اطرافیان خود می گیرد. والدین نقش بسیار موثری در رشد گفتار و زبان کودک خود دارند. نحوه صحبت و نوع کلماتی که پدر و مادر به کار می‌برند، در روند رشد گفتاری کودک نقش مهمی ایفا می کند. یکی از روش های مناسب برای کمک به رشد گفتاری کودک آن است که پدر و مادر هنگام انجام کارها با او صحبت کنند و یا در زمان های مشخص برای کودک متناسب با سن او کتاب بخوانند.
همانطور که در قبل هم اشاره کردیم کودک سه ساله تمایل زیادی به حرف زدن دارد. چنانچه پدر و مادر با حوصله به صحبتهای فرزند خود گوش دهند و با او همفکری و همدلی داشته باشند، علاوه بر کمک به رشد گفتاری کودک باعث اعتماد به نفس و رشد نگرش و باورهای او نیز می شوند.
از دیگر راه هایی که موجب بهبود رشد گفتاری و افزایش اعتماد به نفس کودک می‌شود، نظر خواهی از کودک است. پدر و مادر برای امور مختلف باید نظر کودک خود را پرسیده و نسبت به پاسخ او اهمیت نشان دهند.
از کودک خود سوالات متفاوت بپرسید. این امر باعث تقویت استدلال و تفکر در کودک می شود. برای شروع از سوالات ساده با پاسخ های کوتاه مانند بله و خیر استفاده کنید و سپس سوالاتی مطرح کنید که پاسخ آنها نیاز به توضیح بیشتری داشته باشد تا به این طریق کودک برای صحبت کردن ترغیب شود. مثلا داستانی برای کودک بخوانید و در انتها از او سوالاتی بپرسید. مانند: به کدام قسمت داستان بیشتر علاقه داشتی؟ قهرمان داستان که بود و آیا کار درستی انجام داد؟ دوست داشتی در داستان جای که بودی؟
گفتار درمانی روشی برای درمان اختلالات گفتار و درک زبانی و همینطور اختلالات بلع است. در سایت رادیو کودک ما مقالات دیگری هم در ارتباط با گفتار درمانی قرار داده ایم که همه ی آنها در صفحه ی مقالات گفتار درمانی کودکان قابل دسترسی هستند. درمورد این مقاله لازم به ذکر است که استفاده از بازی های گفتار درمانی تنها با نظارت یک درمانگر و متخصص میتواند مفید باشد و به تنهایی نه تنها مفید نیست بلکه میتواند عواقبی به دنبال داشته باشد.
در این قسمت جایز هست اشاره کنیم که این مطالب صرفا برای دریافت اطلاعات بیشتر شما تدارک دیده شده است و برای درمان گفتار درمانی کودک خود حتما به مشاورین ذی صلاح مراجعه فرمائید.
چنانچه کودک شما ناتوانی گفتاری به معنی مشکل در تلفظ کلمات دارد، گفتار درمانی می تواند به پیشرفت در توسعه زبان، ارتباطات و مهارت های کاربردی او کمک کند. گفتار درمانی روش درمانی با تمرکز بر روی زبان است که بر روی بهبود گفتار کودک و توانایی های درک و بیان زبان (مانند ضعف در بیان، اختلال، تکرار صدا یا کلمه، اختلال در بیان واژه ها و صداها) و همینظور زبان غیر کلامی (زبان بدن، ارتباط چشمی و...) تمرکز دارد.
متخصصان گفتار درمانی و یا آسیب شناسان گفتار و زبان (SPLs) خدمات مربوط به گفتار درمانی مانند انواع بازی‌های گفتار درمانی را ارائه می کنند.
گفتار درمانی دارای دو جزء است:
برخی از کودکان ممکن است تلفظ عالی داشته باشند اما برای تقویت زبان عملی خود و استفاده از زبان کلامی و هماهنگی بدن برای اهداف روزمره مانند درخواستها، داشتن مکالمات با دیگران و پیدا کردن دوست نیاز به گفتار درمانی پیدا کنند.
در برخی دیگر از کودکان بر اثر بیماری یا مشکلات جسمی مانند آسیب مغزی یا عفونت و معلولیت‌های ذهنی، اختلال شنوایی و نیز ابتلا به اوتیسم مشکلات گفتاری به وجود آمده و نیاز به گفتار درمانی خواهند داشت.
برخی دیگر از کودکان توانایی صحبت کردن دارند ولی کلمات و واج ها را نمی توانند به درستی بیان کنند. آنها هجاهای صوتی و کلمات را به صورت شکسته گفته و در برقراری ارتباط و بیان منظور خود دچار اشکال می شوند.
بازی های گفتار درمانی به کودکان کمک می کند به روشنی و وضوح صحبت کنند. همچنین هنگام صحبت کردن با دیگران اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند. کودکان مبتلا به مشکلات گفتاری می توانند از گفتار درمانی اجتماعی، احساسی و علمی بهره‌مند شوند.
چنانچه کودک شما نتواند بیان صریحی داشته باشد و دیگران به درستی متوجه گفتار فرزندتان نشوند، یا کودک به سختی صحبت کند و در بیان کلمات نتواند آنها را به درستی ادا کند، و یا دچار لکنت زبان (طولانی شدن کلمات و تکرار آنها....) باشد و یا در برقراری ارتباط با دیگران و پیدا کردن دوست و مشارکت با آنها مشکل داشته باشد، به این معناست که کودک به گفتار درمانی احتیاج دارد.
در حالت کلی باید به نکات زیر توجه کنید:
متخصصان گفتار درمانی (SPLs) مشکلات گفتاری در کودکان را تشخیص داده و با تعیین عامل آن، راه حل مناسب برای درمان را انتخاب می کنند. گفتار درمانگر به کودک کمک می کند تا مهارت های خود را با همکاری و مشارکت با دیگران و در گروه های کوچک، در کلاس و ... بازیابی کند.
کمک درمانگر در موارد زیر به کودک کمک می کند:
گفتار درمانگرها از بازی های گفتار درمانی واستراتژی‌هایی برای چالش‌های خاص هر کودک استفاده می کنند. استراتژی ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
گفتار درمانی به کودک کمک می‌کند واضح و روان صحبت کند و اعتماد به نفس بیشتری هنگام برقراری ارتباط با دیگران داشته باشد. برای کودکان مبتلا به نارساخوانی مانند اختلال یادگیری، گفتار درمانی می تواند کمک کرده تا صداهای خاصی را در کلمات بشنوند و کلمات را هجی کنند. این کار می تواند مهارت درک مطلب را بهبود بخشیده و کودک را به خواندن تشویق کند.
گفتار درمانی روش بسیار مفیدی برای کودکان با مشکلات گفتاری است. در یک مطالعه ۷۰ درصد کودکان پیش دبستانی با مشکل گفتاری از طریق گفتار درمانی، مهارت‌های زبانی خود را به طور چشمگیر بهبود داده‌اند.
کار کودک شما با یک متخصص گفتار درمانی ممکن است چند ماه یا حتی چند سال طول بکشد. این مسئله بستگی به نیازهای کودک شما دارد. احتمالا در این مسیر بهبودی فرزند خود را خواهید دید، با این حال باید توجه کنید که با گفتار درمانی ممکن است کودک به طور کامل درمان نشود و مشکل ریشه ای گفتار و زبان ممکن است همچنان وجود داشته باشد.
درمانگر باید به شما و فرزندتان در استراتژی ها کمک کند تا کودک با موانع به طور موثر مقابله کند. او احتمالاً فعالیت‌هایی را برای تمرین در خانه به منظور تقویت مهارت های فرزندتان به شما خواهد داد. متخصص گفتار درمانی و فرزند شما باید با یکدیگر تطبیق پیدا کنند. برای این منظور گفتاردرمانگر باید در برقراری ارتباط با کودکان با تجربه باشد. گفتار درمانی فقط یک راه برای کمک به کودک با یادگیری مسائل مربوط به زبان و گفتار است.
اولین نکته‌ای که باید برای انجام گفتار درمانی در منزل توسط والدین رعایت شود تقویت اعتماد به نفس کودک برای صحبت کردن است. برای این منظور باید یک سری از موارد را انجام دهید.
تشویق کودک به صحبت کردن:
سوالاتی را از کودک خود بپرسید که او را تحریک به پاسخ دادن کند. به عنوان مثال از او بپرسید: چه کادویی از دوست گرفتیی؟ و به این ترتیب او را ترغیب به پاسخ دادن و حرف زدن کنید.
گوش دادن:
صحبت های کودک خود با دقت گوش کنید. اگر زمان زیادی لازم است تا کودک صحبت خود را به پایان برساند، صبورانه و با دقت به آن گوش دهید تا اعتماد به نفس کودک خود را افزایش داده و در روان صحبت کردن او کمک کنید.
تمرین پیشنهادی:
با کودک خود و دوستانش یا با افراد خانواده یک دایره تشکیل دهید. جمله ای را به کودک بگویید تا آن را برای دیگری نقل کند و به همین صورت ادامه داده تا نهایتا آخرین کودک همان جمله را تکرار نماید.
کتاب خواندن:
به منظور تقویت مهارت زبانی فرزند خود کتاب و یا داستان مورد علاقه کودک را تهیه کرده و از او بخواهید آن را با صدای بلند، یک الی دو مرتبه بخواند.
به ارزیابی کودک خود بپردازید:
برای این مسئله باید در زمان هایی که کودک دچار تاخیر در گفتار می‌شود را بررسی کنید. به این ترتیب متوجه خواهید شد که آیا کودک فقط اختلال گفتاری دارد و یا عوامل دیگری نیز در آن دخیل هستند. با بررسی عملکرد فرزند خود با دیگر کودکان هم سن، ارزیابی دقیقی از مشکل آن به دست خواهید آورد.
اهداف درمانی کودک را مشخص کنید:
اهداف قابل دسترس برای درمان کودک را مشخص کنید. متناسب با سن کودک بر اهداف مورد نظر تمرکز کرده و راههای رسیدن به آنها را از روشهای ساده تا پیچیده آغاز کنید.
در هر زمانی یک هدف را دنبال کنید:
برای آموزش استفاده درست از صدا به کودک خود، باید هر صدا را در یک زمان آموزش دهید. در صورت تداخل چند صدا و آموزش همزمان آنها، کودک خسته شده و همکاری نخواهد کرد. باید به کودک خود زمان کافی بدهید. ابتدا نحوه بیان صدای اول را به او نشان داد و سپس به مراحل هجاها، کلمات و جملات بروید. روش آموزش باید خلاقانه و جذاب باشد تا تاثیر مثبتی بر یادگیری کودک بگذارد.
در این قسمت ما سعی داریم تمام بازی های مرتبط و موثر گفتار درمانی کودکان را معرفی کنیم که می توانید قسمت عمده ای از آن ها را در خانه اما زیر نظر مشاورین و متخصصین با کودک خود انجام دهید.
از کودک بخواهید فلش کارت های روبروی خود را بخواند و یا نام تصاویر را بگوید. از چند کارت شروع کنید و به تدریج به تعداد آن بیافزایید. چنانچه کودک در خواندن فلش کارتی ایراد داشت، زمان بیشتری برای آن باید بگذارید. همچنین با طرح سوالات موجود در فلش کارت ها آغازگر یک مکالمه باشید تا کودک با برقراری ارتباط، مشکلات گفتاری خود را به مرور زمان برطرف کند.
هنگام صحبت کردن کودک در مقابل آینه، متوجه طرز صحیح حرکت دهان خواهد شد. در مقابل آینه به همراه کودک بایستید و هر صدا را با آن تمرین کنید و با نشان دادن تفاوت حرکات دهان در هر صدا، به مرور زمان کودک را در رفع مشکلات گفتاری یاری رسانید.
بازی لی لی را با 9 شماره روی زمین ترسیم کنید و با هر بار بازی کودک، یک کلمه به او بگویید و بخواهید در طول بازی و با هر پرش، آن را تکرار کند و با کلمه جدید دیگر، بازی را دوباره آغاز کنید. در پایان با دادن هدیه به کودک حس اعتماد به نفس آن را تقویت نمایید.
با پرتاب توپ برای کودک خود، از او بخواهید کلمه ای را تکرار کند و به این ترتیب در طول بازی هر بار کلمه جدیدی اضافه کنید.
در هنگام راه رفتن و پیاده روی نیز کلمه‌ای را به کودک خود بگویید و در صورت تلفظ درست آن، یک قدم به جلو بردارید.
برای انکه کودک بتواند به راحتی ارتباط برقرار کند و با مفهوم ارتباط آشنا شود، باید در محیط و در ارتباط با دیگران قرار بگیرد. انجام زیاد بازی های رایانه ای و یا مشاهده مداوم تلویزیون نه تنها کمکی به درک مفهوم ارتباط نخواهد کرد، بلکه احتمال دارد تاثیر منفی بگذارد.
برای این منظور، وجود یک نفر در کنار کودک و برقراری یک ارتباط دو نفره نیز کافی خواهد بود. با رفت و آمد با افراد و خانواده‌های دیگر و برخورد کودک با همسالان خود، مفهوم ارتباط شکل خواهد گرفت و تاثیر بسزایی در برطرف کردن مشکلات گفتاری کودک خواهد داشت.
هنگامی که کودک در حال بازی کردن است با او همکلام شوید و با بیان موضوعات جذاب، کودک را تشویق به صحبت کردن و ادامه مکالمه نمایید. هرچه با کودک خود بیشتر صحبت کنید دایره واژگانی آن بیشتر شده و سریع تر صحبت خواهد کرد و مشکلات گفتاری آن نیز به مرور زمان بهتر خواهد شد.
چنانچه کودک صحبت نمی کند شما آغازگر مکالمه باشید. به این صورت که واژگان را یکی یکی و یا دوتا دوتا کنار هم گذاشته و با او صحبت کنید. مثلاً سرد، سرد نیست؟ یا شکلات، شکلات نمیخواهی؟
اگر کودک شما واژگان را به صورت دوتایی بیان می کند، شما به شکل سه کلمه با او صحبت کنید. برای ارتباط با کودک باید در سطح آن و یا کمی بالاتر صحبت کنید تا بتواند با شما در برقراری ارتباط همکاری کند.
برای آنکه تاثیر بیشتری در روند گفتاردرمانی کودک خود داشته باشید، یکی از تکنیک های موثر توجه به علایق کودک است. مثلاً اگر کودک شما به تصویر یک حیوان علاقه نشان داد با او در این باره بیشتر صحبت کنید و در قالب یک بازی رغبت کودک را برای ادامه مکالمه افزایش دهید.
در زمان هایی که کودک را حمام می کنید یا غذا می دهید و یا در زمان های پیاده روی می توانید از این تکنیک استفاده کنید و با توجه به چیزهایی که کودک به آنها علاقه دارد و طرح یک بازی، کودک را به سمت صحبت کردن و برقراری ارتباط سوق دهید.
هیچگاه از تلفظ اشتباه کلمات ایراد نگیرید. چون این امر موجب سرخوردگی کودک خواهد شد. با تلفظ صحیح کلمات و به کارگیری آن در جمله به کودک آموزش دهید.
در این بازی اشیا مورد علاقه کودک را داخل یک جعبه بریزید و از کودک بخواهید یکی از اشیا را بردارد و با ذکر نام شی، توضیحاتی درباره آن بدهد. در طول بازی نیز با تشویق کودک، آن را بیشتر به صحبت کردن ترغیب کنید.
تمرینات حرکتی دهانی کمک می کنند که ماهیچه های دهان مانند گونه، زبان و فک با قدرت و به درستی عمل کنند. ضعف در هر کدام از این قسمتها منجر به مشکلات بلع و گفتاری خواهد شد. با انجام تمرینات لازم می توان تا حد زیادی این مشکلات را برطرف کرد.
تکنیک های حرکتی دهانی برای لب:
با کمک حرکات لب می توان صداهای مختلف را به کودک آموزش داد مثلاً اووو یا اییی که هر کدام الگوی متفاوت حرکتی خاص خود را دارند. یا از کودک بخواهید با حرکت لب خود به صورت لبخند و سپس برگشت به حالت آرامش، ماهیچه‌های آن را تقویت کند.
لپ خود را باد کند و سپس خالی نماید و یا به سمت بالا و پایین این عمل را تکرار کند یا هنگام نوشیدن از نی استفاده کند. تمامی این حرکات در جهت تقویت ماهیچه لب و در نهایت تلفظ درست کلمات خواهد بود.
تکنیک حرکتی دهانی برای زبان:
صداهای مختلف را با کودک خود تمرین کنید و بخواهید از زبان خود استفاده کند مانند ت‌ت‌ت، ر‌ر‌ر، د‌دد و... یا کلماتی مانند برو را تکرار کند. زبان خود را به صورت چرخشی حرکت داده و یا معلق نگه دارد و سپس به آن استراحت دهد.
تکنیک حرکتی دهانی برای گونه:
برای تقویت عضلات گونه می توانید از کودک بخواهید لبهای خود را ببندد و گونه ها را منقبض کند. همچنین برای خوردن مایعات از نی استفاده کند.
تکنیک حرکتی دهانی با کمک بادکنک بازی:
از کودک بخواهید تا بادکنکی را باد کند. این کار عضلات دهان را تقویت کرده و ضمن آن کنترل نفس را نیز افزایش می دهد.
استفاده از بازی ساز دهنی:
با زدن سازدهنی توسط کودک، کنترل نفس او افزایش یافته و عضلات دهانی او تقویت خواهد شد. با تمرکز بر روی نوت ها و صدای ساز دهنی می توان این موارد را برطرف کرد.
استفاده از شکلات یا کره بادام زمینی:
مقداری شکلات یا کره بادام زمینی را از راه دهان کودک بمالید و بخواهید آنها را با زبان خود لیس بزند. به این صورت باعث تقویت عضلات دهانی کودک خواهید شد و ضمن آن کودک از این بازی لذت خواهد برد و به همکاری ادامه خواهد داد. ماساژ صورت نیز باعث تقویت عضلات دهان خواهد شد.
گفتار درمانی در سنین بالاتر نیز قابل انجام است. اما سرعت درمان در سنین بالا کمتر خواهد بود زیرا باید در برخی آموخته‌های قبلی تغییراتی ایجاد شود ولی در نهایت با تکرار تاثیر مثبت خود را نشان خواهد داد.
بازی های گفتار درمانی برای کودکان